Θεωρία Προσκόλλησης

Ήδη, από την πρώτη στιγμή της γέννησής του, το βρέφος αποκτά ένα αμοιβαίο συναισθηματικό σύστημα επικοινωνίας με τη μητέρα του, μέσα από το οποίο αλληλεπιδρούν. Ο δεσμός εμφανίζεται μέσω κάποιων συμπεριφορών εγγύτητας, όπως είναι το κλάμα, το χαμόγελο, το κοίταγμα, οι προσπάθειες για σωματική επαφή και άγγιγμα.

Ο τρόπος που η μητέρα ανταποκρίνεται στα μηνύματα αυτά, είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς το βρέφος μαθαίνει αν μπορεί να νιώσει με τη μητέρα του ασφάλεια, στήριξη και παρηγοριά.

Η φύση αυτής της αλληκλεπίδρασης κατά τα 2 πρώτα χρόνια ζωής αποτελεί τη βάση για όλες τις μελλοντικές σχέσεις, καθώς και τις προσδοκίες σχετικά με αυτές. Με λίγα λόγια, η ποιότητα του δεσμού καθορίζει ο πως το άτομο βλέπει τον εαυτό του και τους άλλους, διαμορφώνει την συναισθηματική και κοοινωνική του ανάπτυξη και αποτελεί το πρότυπο των σχέσεων στη διάρκεια της ζωής του.

Η θεωρία του Bowlby εξελίχθηκε από την Mary Ainsworth, μαθήτριά του και αναπτυξιακή ψυχολόγο, η οποία διεξήγαγε την έρευνα της «Συνθήκης με τον Ξένο». Η συνθήκη αυτή, εξετάζεται σε 8 στάδια τα οποία διαρκούν απο 3 λεπτά. Αρχικά,ο ερευνητής εισάγει τη μητέρα με το παιδί της (9-18 μηνών) σε ένα δωμάτιο με παιχνίδια. Στη συνέχεια φεύγει και παρακολουθεί τη συνθήκη εκτός δωματίου (αν το παιδί θα εξερευνήσει το χώρο, αν θα είναι κοντά στη μητέρα κτλ). Ύστερα, ένα άγνωστο στο παιδί πρόσωπο μπαίνει στο δωμάτιο και μιλάει με τη μητέρα. Η μητέρα φεύγει και το άγνωστο πρόσωπο ανάλογα με την αντίδραση του παιδιού του μιλά ή το παρηγορεί. Η μητέρα επιστρέφει και ο ξένος αποχωρεί. Μετά από 3 λεπτά φεύγει και η μητέρα και το βρέφος μένει μόνο. Τώρα το άγνωστο πρόσωπο μπαίνει στο δωμάτιο και μιλά στο παιδί. Η μητέρα επιστρέφει και παρηγορεί το βρέφος αν χρειάζεται. Το πείραμα έχει τελειώσει.

Με βάση τα ευρήματα του πειράματος αξιολογήθηκε η ικανότητα του βρέφους να εξερευνά το περιβάλλον, η αντίδρασή του στο άγχος του αποχωρισμού από τη μητέρα, η αντίδρασή του στην επανένωση μαζί της και η αντίδρασή του απέναντι σε ένα άγνωστο πρόσωπο.

Με βάση τα παραπάνω προέκυψαν οι εξής τύποι προσκόλλησης:

1. Ασφαλής Δεσμός: Τα παιδιά αυτά μπορούσαν να εξερευνήσουν το δωμάτιο και να αποχωριστούν τη μητέρα τους σχετικά εύκολα, ακόμη και αν ο ξένος ήταν παρών. Μπορεί όταν έφευγε να αναστατώνονταν ή να έκλαιγαν, όμως όταν επέστρεφε την προσέγγιζαν και ηρεμούσαν γρήγορα.

2. Ανασφαλής Δεσμός: Αποτελείται από 3 διαφορετικούς τύπους.

• Δεσμός Αποφυγής: Το βρέφος αδιαφορεί όταν η μητέρα φεύγει από το δωμάτιο και την αποφεύγει όταν επιστρέφει.

• Δεσμός Αμφιθυμίας: Το βρέφος θυμώνει όταν η μητέρα φεύγει από το δωμάτιο και αντιδρά αμφιθυμικά αναζητώντας τη και ταυτόχρονα απορρίπτοντας την στοργή της.

• Δεσμός Αποδιοργάνωσης/Αποπροσανατολισμού: Το βρέφος συμπεριφέρεται με τρόπο αντιφατικό. Ενώ είναι στην αγκαλιά της μητέρας αποφεύγει το βλέμμα της ή την πλησιάζει χωρίς συναισθηματισμό.

  Μια ασφαλής ή ανασφαλής προσκόλληση επηρεάζει το πως το άτομο βλέπει τον εαυτό του, την αυτονομία και την ανεξαρτησία του. Το αν είναι άξιο να λαμβάνει αγάπη ή όχι και τη γενικότερη αυτοαντίληψή του.

  Ένα παιδί με ασφαλή δεσμό αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως άξιο αγάπης , έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του, αναπτύσσει ψυχική ανθεκτικότητα, ανεξαρτησία, έλεγχο συναισθημάτων, ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες και αυτοεκτίμηση.

  Από την άλλη μεριά, ένα παιδί με ανασφαλή δεσμό, του οποίου η μητέρα δεν ανταποκρίνονταν κατάλληλα στις ανάγκες του συνήθως εμφανίζει άγχος και φόβο για πιθανές απορρίψεις στις μεταγενέστερες σχέσεις του. Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ανάξιο αγάπης και εμφανίζει επιθετικότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά, αρνητικά συναισθήματα και αδυναμία ελέγχου της παρορμητικότητάς του.

  Συμπερασματικά, το παιδί πρέπει να αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον στενής και τρυφερής σχέσης με τη μητέρα του (ή το άτομο που έχει αναλάβει την πρωταρχική του φροντίδα). Μέσα από το αμφίδρομο και αμοιβαίο αυτό σύστημα συναισθηματικής επικοινωνίας, μητέρα και παιδί παίρνουν ικανοποίηση, προάγοντας την ποιότητα του δεσμού.